Giới không uống rượu là giới thứ năm trong ngũ và bát giới của người tại gia cư sĩ, giới thứ năm trong thập giới của Sa-di, và giới thứ năm mươi mốt trong Ưng đối trị của Tỳ-khưu. Giới này Đức Thế Tôn không chỉ khuyên chúng ta không nên uống rượu, Ngài còn khuyên chúng ta không nên dùng tất cả những chất men say, nói chung bất cứ chất gì có thể làm cho con người say trong khi uống hoặc sử dụng nó đều bị Đức Thế Tôn không cho phép, chỉ trừ khi dùng nó để chữa bệnh. Cho đến, các chất độc hại làm con người say đắm cũng không được chích, hút (thuốc phiện, xì ke, ma tuý...). Chính mình không dùng, không bảo người khác, không khuyến khích hay không ép nài tha nhân dùng. Có thể nói rượu là chất nguy hiểm hơn cả thuốc độc. Một chén thuốc độc uống vào là chết ngay, nhưng chỉ huỷ diệt tấm thân tứ đại trong hiện kiếp. Còn rượu khi đã uống vào sẽ có nguy cơ mất giống trí tuệ trong nhiều đời, nhiều kiếp. Tuy việc uống rượu chính nó không phải là một tội lỗi hệ trọng như sát sanh hay là trộm cắp..., nhưng nó có thể là nguyên nhân khiến cho những cực ác pháp khác phát sinh. Khi đã uống rượu say thì không còn minh mẫn, trí tuệ không còn sáng suốt để nhận định. Vì vậy, người uống rượu vào rồi thích làm gì thì làm đó không kềm chế được tâm của mình. Tại sao vậy? Bởi vì, chất men và cồn đã dốt cháy tâm khảm của người uống. Cho nên sau đó không biết chuyện gì có thể xảy ra. Nhân đây tôi nhớ lại một câu chuyện về một người phạm tội uống rượu và đây cũng là một ví dụ liên quan đến giới cấm ở trên. Câu chuyện được thuật lại như sau:

Thuở xưa có một anh nông dân hiền lương đang cày ruộng trên cánh đồng, bên cạnh thửa ruộng của anh ta bỗng xuất hiện một hung thần to lớn khổng lồ, kỳ dị, và có ý định giết anh nông dân này. Vì thương mình, vã lại vô cùng kinh hãi cái chết chàng khóc lóc van xin hung thần tha mạng. Vị hung thần đồng ý lời van xin của anh, thế nhưng vị hung thần ra một số điều kiện, vị hung thần bảo:

Anh nông dân rất điềm tỉnh và suy nghĩ một hồi sau, với tấm lòng kính cha thương mẹ người nông chọn phương pháp thứ ba, rồi trả lời.

- Xin Ngài cho con được phép uống lít rượu kia.

Ác thần nghe xong tỏ vẻ hài lòng và đắc ý rồi biến mất.

Trưa hôm ấy, sau khi nghỉ làm việc anh nông dân về nhà thấy lít rượu bà mẹcủa mình mua để chuẩn bị cho ngày giỗ ông nội sắp tới. Anh vội vàng chụp lấy và nốc cạn một hơi không cần qua ý kiến của cha mẹ. Người cha thấy đứa con hỗn láo, nắm gậy xông lại đánh anh. Lúc này, men đã thấm. Anh không còn biết phải trái và tình phụ tử gì cả, giật gậy của cha, đánh ông một hèo trên sọ gáo và rủi tay chạm nặng vào sọ não người cha chết ngay. Bà mẹ thấy hoạt cảnh bi đát vội chạy đến ôm con kêu la om sòm. Nhưng anh ta chưa hả cơn giận, cộng thêm cơn say của men nồng cháy liền đánh mẹ túi bụi không một phút dừng tay. Làng xóm chạy lại bắt anh dẫn lên cơ quan vì tội giết cha, đánh mẹ. Tỉnh lại anh mới biết, uống rượu là tội nặng nhất trong ba điều mà hung thần đã ra lệnh đối với anh.

Câu chuyện trên có vẻ như thần thoại. Ở đây chúng ta không xét về việc hư cấu của mẫu chuyện mà xét về nội dung chuyển tải cũng như ý nghĩa thâm sâu và tai hại của nó. Rượu đã làm cho con người mù mắt, lú trí, và tối tăm như kẻ mù loà không thấy đường đi. Thật sự, nếu chúng ta lâm vào tình cảnh giống anh ta tất nhiên chúng ta sẽ chọn một trong ba điều kiện như anh nông dân kia đã chọn. Thế nhưng có ngờ đâu hậu quả của việc uống rượu đối với thực tại đời sống con người không thể lường trước được. Do đó, nếu giữ được giới uống rượu thì không mất tiền của, thân ít bệnh tật, không sanh lòng độc ác giết hại, bớt nóng giận, trí tuệ tăng trưởng, tuổi thọ cao, tránh được tình trạng lười biếng, và không mất phẩm hạnh. Được như vậy thì gia đình yên vui, con cái không bị ảnh hưởng xấu về thân cũng như về tâm lý, xã hội yên ổn, nòi giống hùng cường.

Bất cứ ai hễ phạm giới uống rượu sau khi chết sẽ tái sinh vào bốn khổ cảnh (địa ngục, ngạ quỷ, súc sanh và A-tu-la). Ngay cả khi người ấy được thoát khỏi những khổ cảnh và tái sinh trong cảnh giới loài người, người ấy phải gánh lấy những hậu quả bất thiện như sau:

1. Kém cõi về trí tuệ.
2. Thân thể lười biếng, nhác nhớm.
3. Thiếu chánh niệm.
4. Không biết tri ân.
5. Vô tàm và vô quý (không ghê sợ tội lỗi đối với chính mình và cũng không biết hổ thẹn với tha nhân).
6. Tình trạng mất trí, và
7. Có khuynh hướng sẽ mắc phải những ác nghiệp khác.

Ngược lại, nếu người kiêng cử giới không uống rượu và các chất say thì sẽ hưởng được những điều ích lợi trái ngược với những hậu quả ở trên. (The Teachings of the Buddha, tr.144 & 145).

Trên đây là những giới căn bản, Đức Thế Tôn đã chế định năm giới này cho cả người tại gia cũng như xuất gia. Chúng là nền tảng để hình thành nhân cách cao đẹp hơn của những vị xuất gia giữ 10 giới, 227 giới, 250 giới, ...Vì đây là nền tảng đạo đức cho xã hội, cộng đồng. Nếu một xã hội nào hay một quốc gia nào muốn hùng cường, yên lành, an vui, phồn thịnh đều có thể áp dụng những giới cấm trên. Trong kinh Pháp cú Đức Thế Tôn dạy rằng:

"Kẻ nào vọng ngữ, sát sanh
Trộm của thiên hạ,
đành hanh vợ người
Rượu say, ma túy dễ duôi
Là tự đào lỗ
chôn vùi thế gian" (Kinh Lời Vàng, câu 246 & 247).