Trong
các bài pháp cũng như nhiều trước tác, chư tôn đức thường hay nhấn mạnh
đến các khái niệm ly dục, ly tham, tri túc, vô thường… Điều này làm cho
một số không ít người nghĩ rằng, với các quan niệm như vậy, đạo Phật là
đạo hoàn toàn khuyến khích con người quay lưng lại với của cải, giàu
sang, tiền bạc, vật chất…
Người tu sĩ muối dưa, chay lạt, thanh bần đã đành, theo đúng truyền
thống, thì ngay đến tiền cũng phải không có, y phục thì làm bằng vải
vụn, đã bị vứt bỏ khâu lại…, còn người cư sĩ nếu chăm lo việc làm ăn,
tạo tác được tài sản, hưởng thụ việc giàu có, thì chừng như đã có một
cái gì đó trái với tinh thần đạo Phật.
Một quan niệm như vậy
không thể trở thành nguyên tắc sống cho đa số thanh niên, khi nguyện
vọng chung là học thành tài để kiếm tiền, vừa giúp đỡ gia đình, vừa
hưởng thụ vật chất.
Ước mơ cụ thể và bình thường của họ là từ cái
điện thoại di động, đến một chiếc xe tươm tất, rồi TV LCD, cho đến một
căn nhà, con cái học hành tử tế thỉnh thoảng đi du lịch…
Những
nguyện vọng như thế có thực sự đối lập với đạo Phật hay không, mà một số
tôn giáo thường khi vin vào đó để cho là đạo Phật yếm thế, bi quan,
tiêu cực, không thích hợp với ý chí tiến thủ, làm giàu của thanh niên,
từ đó cải đạo những thanh niên xuất thân gia đình Phật giáo bằng những
quan điểm giáo lý được cho là kỹ năng sống hợp thời, đáp ứng được nguyện
vọng của đa số thanh niên hiện nay.
Như vậy, chúng ta cần làm rõ vấn đề này để tránh những ngộ nhận không hay về đạo Phật.
Tuy
đạo Phật khuyến khích con người thiểu dục (ít muốn), tri túc (biết đủ),
diệt lòng tham…, nhưng điều đó không có nghĩa là đạo Phật hoàn toàn đối
lập với việc nỗ lực kiếm tiền, kinh doanh làm giàu.
Đức Phật là
một vị thầy thuốc. Ngài tùy theo căn bệnh của chúng sinh mà thuyết
giảng những khái niệm được coi là phương dược. Kích thích lòng tham muốn
vô tận, làm giàu bằng mọi giá chắc chắn là điều không nên, không chỉ
với đạo Phật.
Thế nhưng đức Phật có đề cập đến những định hướng
trong việc kinh doanh làm giàu, thúc đẩy việc tiến thủ trong tạo lập của
cải, từ đó có thể áp dụng như những nguyên tắc kỹ năng sống căn bản cho
một bộ phận thanh niên hiện nay, khi mà trình độ, tâm lý, hoàn cảnh
sống của họ chưa cho phép hướng đến những mục tiêu như xả ly, giải
thoát…
Xin phép dẫn lại dưới đây một đoạn kinh trích từ Tăng chi
bộ kinh (III 77-78), dẫn lại từ tác phẩm Đức Phật của chúng ta của Hòa
thượng Thích Minh Châu (Nhà xuất bản Tôn giáo, Hà Nội, 2005 trang
87-88):
“Đức Phật nói tới bốn niềm vui chính đáng của người Phật
tử tại gia, niềm vui có của cải, niềm vui được giàu có, niềm vui không
có nợ nần và niềm vui không có gì bị chê trách.
“Thế nào là niềm
vui có của cải? Ở đây, gia chủ có của cải nhờ phấn đấu tích cực, góp gom
được bằng sức của bàn tay, bằng mồ hôi, đúng pháp, và tích lũy được một
cách đúng pháp và có ý nghĩa: “Của cải này là của tôi có được nhờ phấn
đấu tích cực tích lũy đúng pháp”, cho nên niềm vui và thỏa mãn đến với
ông ta. Đó là niềm vui có của cải”,
“Thế nào là niềm vui được
giàu có? Ở đây, vị gia chủ được giàu có nhờ phấn đấu tích cực, vui vẻ
nhờ giàu có và làm nhiều việc lành. Vì có ý nghĩa: “Nhờ giàu có mà có
thể hưởng thụ sự giàu có và làm các việc lành”, cho nên niềm vui và sự
thỏa mãn đến với ông ta. Đó là niềm vui được giàu có”.
Thế nào là
niềm vui không có nợ nần? Ở đây, vị gia chủ không có nợ nần, lớn hay
nhỏ đối với bất cứ ai. Vì có ý nghĩ: “Tôi không có nợ nần, dù lớn hay
nhỏ đối với bất cứ một ai”, cho nên niềm vui và sự thỏa mãn đến với ông
ta. Đó là niềm vui không có nợ nần”.
“Thế nào là niềm vui không
bị chê trách? Ở đây, vị gia chủ có niềm vui vì các hành động của thân,
miệng và ý đều không có gì đáng chê trách ở thân, miệng và ý”, cho nên
niềm vui và thỏa mãn đến với ông ta.” (Tăng Chi III, 77-78).”
Đoạn
kinh rất rõ rang, thiết tưởng không cần bàn luận gì thêm. Chỉ bám sát
văn bản kinh là hiểu đúng lời Phật dạy. Riêng khái niệm “đúng pháp”, thì
cách hiểu cơ bản của đạo Phật là không được lấy của không cho, tức là
không do trộm cướp mà có.
Bài kinh này có thể là một căn cứ hết
sức sinh động và cần thiết để xây dựng kỹ năng sống cho đa số thanh
thiếu niên. Trừ một số, mà thường là không nhiều, có trình độ và nhân
duyên Phật pháp, có thể lĩnh hội những khái niệm cao sâu, còn số đông
thanh thiếu niên Phật giáo, có thể lấy những lời dạy trên của Đức Phật
làm kỹ năng sống, làm hành trang vào đời, làm bệ phóng để phấn đấu, nỗ
lực.
Thật mầu nhiệm, vì đức Phật đã cho chúng ta, người Phật tử
tại gia, những quan điểm cơ bản về của cải vật chất, tiền bạc, có thể
phấn đấu tích cực vì nó, vui với nó, thỏa mãn với nó, hưởng thụ nó, và
nhờ nó làm các điều lành.
Như vậy, theo đạo Phật không chỉ là
hướng tới mặc đồ rách, ăn tương chao, nghèo vật chất để giàu tinh thần,
như có người cố khai thác, với dụng tâm đối lập đạo Phật với xu hướng
của số đông thanh thiếu niên hiện nay, nhằm tách giới trẻ ra khỏi đạo
Phật, cải đạo sang tôn giáo khác.
Minh Thạnh
(hoangphap.info)