Ðã làm người, ai
không muốn lập công danh hiển hách, sựï nghiệp vẻ vang
để lưu truyền vạn đại. Sự ước mong là thế, nhưng trên
đường lập nghiệp đã biết bao người, hoặc đuối sức
quằn quại tắt thở bên vệ đường, khi nhìn thấy thành
trì sự nghiệp còn xa lắc; hoặc đã rỗ chân, sầy trán mà
tìm không thấy bóng thành trì sự nghiệp ở đâu, rồi âm
thầm nuốt hận quay về với hai bàn tay trắng và gương mặt
hốc hác héo sầu. May ra, cũng có vài người đến thành sự
nghiệp, nhưng khi đến nơi nó đã trở thành giả ảnh tan
theo như sương mù buổi sớm, bọt nước chiều hôm.
Tại sao có những cuộc dở dang
và thất bại ê chề trên con đường tìm sự nghiệp?
Là vì động cơ lập nghiệp của
người đời là lòng tham, mà lòng tham không bờ bến, còn
sức người có chừng; nên chi đều thất vọng. Người ôm
lòng tham chạy tìm sự nghiệp, thì ôi! Khác gì kẻ mang kiếng
xanh soạn tìm tờ giấy trắng, biết bao giờ gặp được.
Ngày xưa có một nhà vua muốn xem thử lòng tham của người
lên đến độï nào. Ông ra lệnh cho một lực sĩ rằng: "Từ
mai sớm khi mặt trời hừng mọc, cho đến chiều hôm khi mặt
trời vừa lặn, ngươi chu vi đất được bao nhiêu ta sẽ cho
ngươi hết." Chàng lực sĩ hớn hở lui về, dự bị lương
thực dùng một ngày. Hôm sau vừa sớm tinh sương, chàng chực
sẵn trước đền vua. Mặt trời vừa ló dạng, chàng cắm
đầu chạy. Chàng chạy hăng quên cả cơm nước. Mặt trời
đã đứng đầu, chàng nhìn quay lại thấy khu đất còn nhỏ
xíu. Bóng đã ngả dài, tranh thủ với thời gian, chàng chạy
nhanh hơn, cho đến thân hình chàng chỉ còn là một vật chao
động dưới bóng mặït trời. Vầng ô vừa kề đầu núi,
chàng vận dụng hết tàn lực chạy cho đến đích, khi mặt
trời vừa lặn. Ðến đích, thì ôi! Chàng chỉ còn là một
xác không hồn.
Lại nữa, nền móng và nguyên liệu
xây cất sự nghiệp, người đời đã đặt và dùng sai lầm,
nên chỉ sớm đổ vỡ. Tòa lâu đài sự nghiệp họ đặt
trên vũng bùn tham lam, nguyên liệu xây cất tòa lầu ấy, toàn
bằng xương và máu thì làm sao thành tựu vững bền được!
Bằng chứng, sự nghiệp của Tần Thủy Hoàng ở Trung Hoa hồi
thế kỷ thứ III rất to tát và vĩ đại, nhưng kết tinh bởi
lòng tham lam và xây đắp bằng xương máu của muôn dân, nên
chi ông cố tìm mọi phương thế để gìn giữ nó, mà rốt
cuộc cũng không trường tồn. Ðến công nghiệp vẻ vang và
oai hùng của Napoléon ở Pháp vào đầu thế kỷ XIX, cũng do
động cơ tham lam vô bờ bến của ông. Muốn thôn tính hết
các nước Âu châu, nên công nghiệp ấy chóng tàn như hoa phù
dung buổi sáng, và sau cùng ông bị an trí tại đảo Sainte
Hélène. Lại giữa thế kỷ XX, sự nghiệp rực rỡ nhất thời
của Hitler đã làm vang động thế giới, nhưng cũng bởi lòng
tham muốn làm bá chủ thế giới, nên ước nguyện chưa thành
mà đời ông đã mai một... Có câu: "Xây dựng sự nghiệp
mình trên xương máu của người chỉ là mầm tan hoại."
Như trên đã thấy, càng tham lam
bao nhiêu thì càng chóng tan hoại và đổ vỡ bấy nhiêu. Vậy
chúng ta không nên dùng động cơ tham lam gây dựng sự nghiệp,
mà cần phải lấy nguyên liệu từ bi đắp xây thành trì sự
nghiệp thì mới kiên cố và trường tồn. Bởi vì kẻ tham
lam muốn lập nên nghiệp cả, bao giờ cũng chăm lòng tóm thâu
vơ vét của người về mình, mà tóm thâu vơ vét càng nhiều
thì gây oán, kết thù càng lắm. Ðã có oán thù, là có người
manh tâm phá hoại, rồi một người cố giữ gìn, mà cả nghìn
muôn người quyết phá hoại, thì dù gian hùng như Tào Tháo,
mưu trí như Khổng Minh cũng không tài nào giữ nổi. Ngược
lại, lấy từ bi làm động cơ lập nghiệp, tức là lấy sự
ban ân bố đức cho người làm sự nghiệp mình. Tuy nhiên đem
tiền của và hạnh phúc mình tung vãi cho người là đời mình
sẽ thấy khổ sở và thiếu thốn; nhưng một nụ cười nở
trên môi người đói khát khi được chén cơm, một cái nhìn
tri ân của người vừa thoát nạn, một cái chào cảm mến
của người lạc lối khi được đưa đường... bấy nhiêu
ấy là nguồn hạnh phúc vô biên, là của tiền vô lượng
của chúng ta vậy. Sự nghiệp ấy mới nhìn qua như không có,
nhưng kỳ thật nó có rất nhiều. Bởi vì, thói thường người
đời hễ thương mến ai thì muốn ủng hộ, bảo vệ cho người
ấy được an vui. Chúng ta đã gieo rắc tình thương khắp mọi
người thì sự an vui đến với chúng ta vô lượng. Thế là
sự nghiệp vĩ đại và vĩnh cửu chớ gì!
Hơn nữa, người có lòng từ bi
không thấy hạnh phúc và sự nghiệp riêng mình, mà chỉ thấy
hạnh phúc và sự nghiệp chung của tất cả chúng sanh. Như
vậy, càng gây cho chúng sanh được nhiều hạnh phúc, nhiều
sự nghiệp, thế là hạnh phúc và sự nghiệp mình càng to.
Ðức Thích-ca xa lìa đài vàng ngôi báu, chối bỏ tất cả
hạnh phúc riêng, Ngài chỉ ôm bình bát đi xin ăn để gieo
rắc tình thương và cảm hóa nhân loại. Do đó, mà khắp năm
xứ ở Ấn Ðộ thời ấy, từ vua chúa đến quan dân đều
tôn kính Ngài là bậc Từ phụ, sẵn sàng hiến dâng những
ngôi vườn đẹp đẽ, để Ngài làm nơi giảng đạo. Cho đến
ngày nay cách Phật đã trên hai mươi lăm thế kỷ, mà hầu
khắp các nước trên thế giới đã xây cất biết bao ngôi
chùa nguy nga tráng lệ để phụng thờ Ngài và trên sáu trăm
triệu người kính thành, tôn Ngài là đấng cha lành. Nên trong
kinh có câu: "Xả tất cả sẽ được tất cả" là thế.
Tóm lại, chúng ta phải sáng suốt
không nên nhìn thiển cận ở sự nghiệp nhất thời mà bị
lòng tham lam sai sử, rồi cả đời luống lao tâm tiêu tứ,
kết quả chỉ chuốc lấy đau khổ. Chúng ta phải tung vãi
hạnh phúc mình cho mọi người, gieo rắc tình thương cùng
khắp nhân loại, ấy là thứ hạnh phúc chân thật, sự nghiệp
vĩnh cửu của mình đấy. Một Phật tử đã biết áp dụng
điều này, Vua A-dục, nói: "Ta xem hạnh phúc của chúng sanh
là mục tiêu thứ nhất ta phải tranh đấu."